#retro Tak witali szkołę nasi rodzice i dziadkowie

Okupant zlikwidował szkoły średnie i wyższe, zakłady kształcenia nauczycieli, a poziom programu szkół podstawowych mocno obniżył. Polacy mieli umieć tylko tyle, by służyli za robotników. Akcje tajnego nauczania nie były w stanie zrekompensować poniesionych strat. Większość nowych szkół po wojnie powstawała z inicjatywy lokalnych społeczności. Do zniszczonych i odbudowywanych budynków powoli wracali uczniowie i nauczyciele.

O kształcie oświaty zdecydowano w Łodzi w czerwcu 1945 roku. Zrobiło to 500 delegatów Ogólnopolskiego Zjazdu Oświatowego, reprezentując środowiska nauczycieli, administracji szkolnych i organizacji społecznych. Wówczas ustalono, że nauka szkolna powinna być powszechna, bezpłatna, publiczna i obowiązkowa do 18. roku życia. Zaczęto też budowę szkół średnich. Co ciekawe, już w 1946 roku miały one nieco więcej uczniów niż w latach 1937-1938.

W pierwszych latach po wojnie podstawą nauczania były programy przedwojenne. Ze zrozumiałych względów obowiązywały też dawne podręczniki. Pomimo zerwania konkordatu ze Stolicą Apostolską nauka religii pozostała obowiązkowa we wszystkich szkołach publicznych. Prawdziwa ofensywa ideologiczna ruszyła dopiero w 1948 roku i trwała właściwie do 1961 roku i wprowadzenia 8-klasowej szkoły podstawowej. Przez te 12-13 lat uczniowie wychowywani byli w przekonaniu o wyższości socjalizmu, o znaczeniu przyjaźni ze Związkiem Radzieckim, a nowe programy nauczania wprowadziły obowiązkową naukę języka rosyjskiego. Od 1949 roku zaczęto też usuwać religię ze szkół.