Środa Popielcowa, rozpoczynająca Wielki Post w Kościele katolickim, to święto ruchome, którego data zależy od Wielkanocy. Tradycyjnie jest to czas sześciotygodniowej pokuty, choć nie zawsze tak było. Jeszcze sto lat temu dzień ten był okazją do zabaw i psikusów, co pokazuje, jak zmieniały się obyczaje na przestrzeni lat.
Jak wskazuje Polska Agencja Prasowa, w przeszłości Środa Popielcowa miała różne nazwy, takie jak "głowa czterdziestnicy" czy "Środa Wypędzenia Zimy". W kulturach pierwotnych dzień ten był związany z obrzędami przejścia z zimy do wiosny. W niektórych regionach Polski, jak Wielkopolska, młodzi mężczyźni sypali popiołem, co było formą zabawy. Osiemnastowieczny kronikarz, ks. Jędrzej Kitowicz, wspominał, że młodzież trzepała się workami z popiołem, co było formą żartu.
Współcześnie Środa Popielcowa kojarzy się głównie z postem i nabożeństwem, podczas którego kapłan posypuje głowy wiernych popiołem, mówiąc: "Pamiętaj, że prochem jesteś i w proch się obrócisz". Popiół ten pochodzi ze spalonych palm z Niedzieli Palmowej. Ks. Randy Stice tłumaczy, że gałązki palmowe symbolizują Wielki Tydzień i triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Zmiany w Tradycjach
Dawniej zaszczyt pomazania popiołem był zarezerwowany dla wybranych, ale od Soboru w Benewencie w 1091 r. każdy wierny mógł przystąpić do tego rytuału. W praktyce jednak często wybierano gospodarza domu, który przyjmował znak pokuty w imieniu rodziny. Etnografowie Jan Bystroń i Zygmunt Gloger wspominają, że popiół wsypywano do modlitewnika, by w domu obdzielić nim bliskich.
Środa Popielcowa była także czasem "karania" kawalerów i panien zwlekających z ożenkiem. Przysłowia i przyśpiewki z tamtych czasów odzwierciedlają te zwyczaje. Na przykład nieożenionym chłopakom przywiązywano do nogi "kłodę popielcową", którą musieli ciągnąć przez wieś.
Przygotowania do Wielkiego Postu
Przygotowania do Wielkiego Postu obejmowały sprzątanie domów i czyszczenie naczyń. Ewa Nowosz z Lubelszczyzny wspomina, że przed Środą Popielcową myto garnki, by nie kusić tłuszczem w czasie postu. Podobnie opisywała to góralka z Podhala, podkreślając, że spożycie tłuszczu w tym czasie było grzechem.
Wiele z dawnych zwyczajów Środy Popielcowej nie przetrwało do dziś, ale niektóre są kultywowane w ramach folklorystycznych występów. Posypywanie głowy popiołem stało się symbolem wykraczającym poza katolicki obrządek. Dla tych, którzy chcieliby przybliżyć się do dawnych tradycji, "Kucharka litewska" Wincentyny Zawadzkiej proponuje przepis na "Piwo grzane postne z makowem mlekiem".
Czytaj też: Będzie pokój? Prezydent USA ogłasza
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
